Tác động từ tiếng ồn tới cá voi
Hàng năm từ tháng 4 đến tháng 10, bất cứ khi nào thời tiết cho phép, nhà sinh vật học Heike Vester lại nằm hàng giờ trên một chiếc thuyền nhỏ, đeo tai nghe và lắng nghe những gì thủy âm thu được từ độ sâu 20 mét dưới mặt nước.
Vịnh hẹp, nơi có Dòng hải lưu Gulf Stream chảy từ Scotland, vốn là nơi có các loài cá voi sát thủ, cá voi minke, cá voi lưng gù, cá nhà táng và cá voi hoa tiêu vây dài ghé thăm. Cá voi xanh gần đây cũng quay trở lại khu vực.
Tuy nhiên, theo Vester, vấn đề ô nhiễm tiếng ồn dưới biển đang ngăn chặn sự trở lại của cá voi. Tiếng ồn này đến từ các tàu du lịch và thuyền du lịch (nhiều tàu trong số đó không tắt động cơ ngay cả khi ngắm cá voi), tàu chở hàng, hoạt động thăm dò dầu khí và quân đội - cùng với các vấn đề do lưới đánh cá thương mại và ô nhiễm gây ra - và đang ngày càng tăng về tần suất và khối lượng, cô nói thêm.
Không giống như phần lớn con người, những người nhìn bằng mắt, trong bóng tối của đại dương, cá voi và cá heo xác định phương hướng bằng âm thanh. Theo đó, việc có quá nhiều tiếng ồn dưới nước đang cản trở khả năng xác định phương hướng của cá voi.
“Tiếng ồn không chỉ cản trở khả năng giao tiếp mà còn như một cách khiến cá voi bị mù dưới nưới”, Vester giải thích.
Nhà sinh vật học Heike Vester nghiên cứu âm thanh thu được từ dưới biển. (Ảnh: Ocean Sounds)
Một số nghiên cứu từng được thực hiện để đánh giá tác động của tiếng ồn lớn đối với sinh vật biển, đặc biệt là đối với cá voi. Cụ thể, một nghiên cứu năm 2022 phát hiện cá voi trắng bị làm phiền bởi địa chấn đã thay đổi hành vi, gây ảnh hưởng đến khả năng kiếm ăn của chúng.
Ngoài ra, âm thanh dưới nước do con người tạo cũng là một yếu tố góp phần gây ra tình trạng cá voi mắc cạn hàng loạt. Như vụ việc được phát hiện ở Scotland vào tháng 7, khi 77 con cá voi hoa tiêu chết trên bãi biển.
Mức độ tăng mỗi năm
Vester, người thành lập tổ chức Ocean Sounds của mình vào năm 2005 và đã nghiên cứu vùng biển ngoài khơi Vestfjorden từ năm 1998, cho biết ô nhiễm tiếng ồn đã là một vấn đề tồn tại từ lâu. Tuy nhiên, trong khoảng 1-2 thập kỷ trở lại đây, vấn đề này đang trở nên nghiêm trọng hơn nhiều.
"Mức độ tiếng ồn ở Vestfjorden đã tăng lên đáng kể. Hiện nay, hầu như không có nơi nào hoặc ngày nào mà tôi không nghe thấy tiếng ồn của tàu thuyền hoặc tiếng ồn của tàu thuyền. Cá voi hiện phải sống trong một môi trường ô nhiễm tiếng ồn”, Vester chia sẻ.
Vào mùa hè, trời không bao giờ tối, vì vậy tiếng ồn cũng kéo dài suốt đêm. “Có những ngày tiếng ồn kéo đài trong suốt 24 giờ, không có lấy một giờ ngưng nghỉ”, Vester nói.
Hiện nay, khi thế giới đang ngày càng chú ý tới vấn đề khai thác biển sâu, Vester lo ngại khi hoạt động này được triển khai, tác động đến sinh vật biển còn tệ hơn.
Cá voi hoa tiêu là một trong nhiều loài đến thăm Vòng Bắc Cực Na Uy. (Ảnh: Ocean Sounds)
Hoạt động thăm dò đã gây ra thiệt hại cho sinh vật phù du, là thức ăn cho cá voi xanh cùng nhiều loài động vật biển khác. Cô cho biết: "Mỗi lần súng hơi địa chấn nổ, nó sẽ giết chết động vật phù du trong bán kính 1,2 km. Vì vậy, những hoạt động này đang tạo ra một vùng tử thần với các sinh vật biển”.
Mặc dù vậy, bà cho biết, số lượng cá voi xanh đang gia tăng ở Bắc Đại Tây Dương - bao gồm cả ở Vestfjorden. Sau khi bị mắc kẹt ở Đức trong thời kỳ đại dịch, Vester đã vô cùng kinh ngạc khi trở về vào năm 2022 và phát hiện ra một con cá voi xanh trong vịnh hẹp.
Loài này đã bị săn bắt đến bờ vực tuyệt chủng cho đến khi được bảo vệ vào năm 1966, mặc dù hiện nay chúng vẫn đang bị đe dọa.
Theo Viện Cực Na Uy, số lượng cá voi xanh xuất hiện ở Svalbard đã tăng lên và quần thể ở đông bắc Đại Tây Dương đã tăng lên kể từ khi ngừng săn bắt. Phạm vi di cư của cá voi xanh cũng được cho là đang di chuyển về phía Bắc vào mùa hè.
Vester cho biết: “Trong kịch bản tích cực, chúng ta có thể nói rằng có nhiều cá voi xanh hơn, quần thể đang phục hồi và điều đó có nghĩa là chúng lại tản ra, quay trở lại nơi kiếm ăn truyền thống của chúng, cũng ở Vestfjorden”.
Nhưng bà nói thêm rằng có nhiều mối đe dọa ít rõ ràng hơn đối với sự tồn tại của nó, bao gồm tác động của các cuộc khảo sát địa chấn đối với sinh vật phù du và ô nhiễm tiếng ồn, hiện không có quy định nào về vấn đề này.
Cục Quản lý Ngoài khơi Na Uy, cơ quan chính phủ quản lý hoạt động thăm dò dầu mỏ, cho biết quần đảo Lofoten và các vịnh hẹp được bảo vệ khỏi mọi hoạt động địa vật lý thương mại. Dù vậy, ngay cả khi nằm ngoài khu vực được bảo vệ, tác động vẫn có thể cảm nhận được bên trong vịnh hẹp.
Theo nhà sinh vật học, một số biện pháp có thể thực hiện bao gồm giảm số lượng tàu thuyền trên mặt nước để giảm tiếng ồn và thời gian tàu thuyền có thể ở gần cá voi, cũng như phát triển các loại tàu thuyền không gây tiếng ồn.
Bà cho biết, không giống như rác thải nhựa và hóa chất, việc xử lý ô nhiễm ánh sáng và tiếng ồn là điều có thể thực hiện ngay lập tức.
Theo Cổng TTĐT Bộ Tài nguyên và Môi trường
